آلیاژ زاماک چیست و شامل چه عناصری میباشد؟
پایه اصلی و اساس آلیاژ زاماک روی میباشد . روی عنصری است با رنگ سفید با درخشش آبی یا نقرهای . ساختار روی دارای ساختار کریستالی بلوری هگزاگونال فشرده میباشد . نقطه ذوب روی 419 درجه سیلسیوس (سانتی گراد) و نقطه جوش آن 906 درجه سانتی گراد میباشد.
آلیاژ ریخته گی روی با نام زاماک یکی از معروفترین آلیاژهای روی بوده و در 3 گرید (طبقه) زاماک 2، زاماک 3 و زماک 5 قرار میگیرد.
عناصر اصلی تشکیل دهنده آلیاژ زاماک به ترتیب درصد تشکیل دهندگی : روی – آلومینیوم – مس – منیزیم – آهن – سرب – قلع.
مهمترین قابلیت آلیاژ روی حفظ و دقت ابعادی میباشد که از آن در صنایع مختلف جهت جلوگیری از خوردگی (گالوانیزه) مورد استفاده قرار میگیرد.
اثرات عناصر موجود در آلیاژ زاماک:
روی:
هرچقدر میزان این آلیاژ بیشتر باشد استحکام بیشتر میشود و همچنین مقاومت به خوردگی نیز افزایش مییابد. 90% عنصر تشکیل دهنده آلیاژ زاماک روی میباشد.
آلومینیوم:
این عنصر باعث افزایش استحکام کششی ، مقاومت به خزش ، استحکام به ضربه (در اصطلاح چکش خوار بودن) و سختی بر روی روی میشود . و میزان این آلیاژ در زاماک در حدود 4% میباشد.
مس:
مس در این آلیاژ دو اثر مهم ایجاد مینماید؛ افزایش استحکام کششی، خزشی و سختی و همچنین افزایش مقاومت به خوردگی. میزان مس موجود در آلیاژ زاماک چیزی در حدود 1% میباشد.
منیزیم:
این عنصر سختی را افزایش میدهد، اکسژن زدایی در مذاب مینماید، مقاومت به خوردگی را افزایش میدهد و نیز مقاومت به خوردگی را افزایش میدهد.
آهن،کادمیم، قلع، نیکل، کرم و منگنز نیز به میزان بسیار ناچیزی در این آلیاژ وجود دارند.
خصوصیات زاماک:
با توجه به اینکه زاماک از دامنه انجماد بسیار کوتاهی بر خوردار است از این رو تمایل شدید به انجماد پوسته ای باعث میگردد که ازآنها در ریخته گری های پیستونی نیزاستفاده شود و از طرف دیگر تغذیه گذاری و جهت انجماد در آنها به سهولت تعین گردد .
وزن مخصوص این آلیاژ سنگین می باشد بنابراین باید سیستم هنگامی از نوع فشاری بوده وتغذیه از نوع کور بوده و همچنین هنگام بارریزی نیز وزنه گذاری فراموش نشود.
کاربرد زاماک در قطعاتی است که تحت فشار هستند مانند دستگیره در اتومبیل ها و غیره .
همجنین با توجه به زیبایی زاماک کاربرد اش بیشتر در قطعات تزئینی مثل اسباب بازی ها نیز می باشد .
زاماک به عنوان سرب خشک نیز در بازار مطرح است ولی این لفظ غلط است .سرب خشک الیاژی است از سرب با انتیموان برای زاماک عملیات کیفی معنی ندارد چون فشار بخار زاماک بالا است .
برای زاماک خطرناک ترین عنصر سرب و اهن می باشد چون نقطه ذوب سرب پایین تر از زاماک می باشد ودر روی انحلال ندارد در نتیجه به طرف مرز دانه ها زده می شود در نتیجه باعث شکست گرم می شود و خواص قطعه به شدت پایین می آید آهن نیز با الومینیوم می تواند تولید FeAI بکند و حداکثر حلالیت اهن در روی ۲۰% میباشد هیچگاه نمی توان از اهن به عنوان ریز کننده استفاده مطلوب نمود .